Slaa en zijn team zijn begonnen met bureauonderzoek. ‘We onderzoeken wat er in het verleden rond de toekomstige wegverbreding allemaal is gebeurd. We duiken in archieven en oude rapporten van de gemeente en politie. Ook buitenlandse archieven van de geallieerden helpen ons. Uiteindelijk willen we weten of er tijdens de Tweede Wereldoorlog in deze omgeving bombardementen zijn geweest en hoeveel bommen er toen zijn gevallen.’
Verdacht gebied
Al snel ontdekte het team dat het oudste kunstwerk van de A20, de Groene Brug uit 1937, een geliefd doelwit was van de geallieerden. Slaa: ‘De spoorlijnen onder de Groene Brug vormden een cruciale verbinding tussen Utrecht en Den Haag. Vanuit Den Haag werden namelijk Duitse raketten op Londen gelanceerd, die via deze spoorlijn werden aangevoerd. De geallieerden wilden met bombardementen zowel de autoweg als de spoorlijn uitschakelen en het transport van de Duitsers ontregelen. We hebben met luchtfoto’s van spionagevluchten uiteindelijk een groot ‘verdacht gebied’ kunnen optekenen door het tellen van de kraters die de bommen hebben gecreëerd. In dit gebied zijn uiteindelijk ruim 100 bommen gevallen. We weten alleen niet hóé en met welke snelheid. Het kan zijn dat sommige bommen niet af zijn gegaan. Vaak breekt de staart van een niet-ontplofte bom af als deze de bodem raakt. Die bevindt zich dan meestal op 1 of 2 meter diep. Dan weten we dat de bom iets dieper ligt en kunnen we nog gerichter zoeken.’
Prikjes zetten
Slaa: ‘Met oppervlaktedetectie hebben we 129 metalen objecten gevonden, met behulp van metaaldetectoren. Dit zijn niet allemaal bommen: het kunnen ook kluwen prikkeldraad zijn. Dit wordt nog onderzocht. Verder zijn we nu bezig met het uitvoeren van dieptedetectie. Dat gebeurt met een sondeermachine met een sondeerstang, die ongeveer 15 meter diep gaat. In die stang zit een kabel met aan het einde een sensor. Deze sensor kan niet oneindig om zich heen kijken, dus we moeten om de meter een ‘prikje’ met die stang zetten. Uiteindelijk zetten we heel veel van die ‘prikjes’, om te kijken of er metaalhoudende objecten in de grond zitten die overeenkomen met de grootte van een vliegtuigbom. Het is belangrijk dat we dit werk uitvoeren. In Duitsland zijn al doden gevallen doordat er onverwachts een niet-gesprongen explosief werd geraakt bij bouwwerkzaamheden. Dat willen we in Nederland absoluut voorkomen.’
Onschadelijk maken
Eind mei hoopt Slaa met zijn team duidelijk te hebben om hoeveel ontplofbare oorlogsresten het gaat. ‘Als er bij het opgraven daadwerkelijk een nog niet ontploft explosief gevonden wordt, dan wordt de gemeente gewaarschuwd. Die is in dat geval bevoegd gezag en bepaalt wat er moet gebeuren. We zitten in dit gebied met slappe grond, waar vliegtuigbommen niet tot ontploffing kunnen worden gebracht. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie maakt het explosief daarom eerst onschadelijk door de ontsteker eruit te halen. Daarbij zullen de A20 en het spoor waarschijnlijk tijdelijk afgesloten moeten worden. Vervolgens transporteren we het explosief beveiligd naar een vernietigingsgebied.’ Hoeveel vliegtuigbommen Slaa denkt aan te treffen? ‘Ik denk zelf aan 1 of 2, maar we zullen het pas zeker weten als we klaar zijn met graven.’
Meer weten over dit project? Lees dan hier het artikel in het AD!